Nieuwe soort ontdekt in het Vondelpark: een sluipwesp (28 januari 2020)

Wetenschappers en vrijwilligers zoeken naar insecten in het Amsterdamse Vondelpark, afgelopen zomer.

Wetenschappers en vrijwilligers zoeken naar insecten in het Amsterdamse Vondelpark, afgelopen zomer. Foto Iva Njunjić / Taxon Expeditions

Zelfs in het drukste park van de hoofdstad van een van de best onderzochte landen ter wereld leven insecten die nieuw zijn voor de wetenschap. Dat bewees een groep van citizen scientists, of lekenwetenschappers, afgelopen zomer in het Amsterdamse Vondelpark. Tijdens een vijfdaags onderzoek onder leiding van professionals ontdekten zij een sluipwesp- en een keversoort die nog geen wetenschappelijke naam hadden. De kever blijft nog even geheim, maar de sluipwesp heeft sinds deze week officieel een naam: Aphaereta vondelparkensis. De soort staat beschreven in het Biodiversity Data Journal.

„Een nieuwe soort in Nederland vinden gebeurt niet zo vaak”, zegt Menno Schilthuizen, een van de initiatiefnemers van expedities zoals deze in het Vondelpark. „Niet omdat er in Nederland niets meer te ontdekken valt, want dat is beslist niet zo. Maar wel omdat er vooral nog veel te ontdekken is op terreinen waarin we niet zoveel experts hebben. Zoals sluipwespen.” Schilthuizen is hoogleraar kenmerkevolutie en biodiversiteit aan de Universiteit Leiden en onderzoeker bij Naturalis Biodiversity Center.

De nieuw beschreven sluipwesp: Aphaereta vondelparkensis. Foto Kees van Achterberg/Taxon Expeditions

 

Potje met vlees

De nieuwe sluipwesp is nog geen 2 millimeter groot. De onderzoekers troffen hem aan in een open potje met rottend vlees, dat ze hadden ingegraven om aaskevers te vangen. „Mijn collega Kees van Achterberg, die sluipwespexpert is, zag meteen dat het om iets bijzonders ging”, vertelt Schilthuizen. “Deze nieuwe soort lijkt erg op een bekende sluipwesp, maar heeft net iets andere kleuren, andere lichaamsverhoudingen en een andere adering in de vleugels.” Waarschijnlijk legt deze sluipwesp zijn eitjes in de larven van bromvliegen. Zijn eigen larven eten dan de vliegenlarven van binnenuit op – het handelsmerk van sluipwespen.

In Nederland zijn zo’n 3.500 soorten sluipwespen bekend. „Maar experts denken dat er nog wel honderden, zo niet duizenden soorten in Nederland rondvliegen”, zegt Schilthuizen. „Niet allemaal soorten die nieuw zijn voor de wetenschap, hoor. Maar wel nieuw voor Nederland. Daar vonden we er ook acht van, in het Vondelpark. Ook ontzettend leuk.”

Samen met Iva Njunjić heeft Schilthuizen de organisatie Taxon Expeditions opgericht, die leken meeneemt op expedities in de wildernis om nieuwe soorten te ontdekken. Eerdere reizen gingen onder meer naar Borneo en Montenegro. Het doel van deze expedities is het blootleggen van de onbekende biodiversiteit op aarde – naar schatting is zeker 80 procent nog onontdekt – maar ook enthousiasmering, educatie en natuurbescherming. De projecten sponsoren studenten en lokale onderzoekers in de betreffende landen.

Achtertuin ontdekken

Waarom dan nu het Vondelpark? „Mensen denken vaak dat alles in hun omgeving al bekend is”, zegt Schilthuizen. „Wij willen laten zien dat zelfs de stad nog biologische geheimen kent. In elk achtertuintje kun je nieuwe dingen ontdekken.” Taxon Expeditions wil dit in de toekomst ook met scholen gaan doen. „Juist voor kinderen is het heel belangrijk dat ze zich eens een echte natuurvorser kunnen voelen.”

Zouden kinderen wel enthousiast worden van een sluipwesp van 2 millimeter groot? „Het is vreemd dat grootte in de 21ste eeuw nog een rol speelt”, antwoordt Schilthuizen. „Onder de microscoop is zo’n sluipwesp net zo mooi als een lepelaar of een vos. Ik vind dat we daar maar eens vanaf moeten, dat grootte bepaalt hoe interessant iets is.”